در سال‌های اخیر، دغدغه‌های اقلیمی و گرمایش زمین بسیاری از صنایع از جمله نفت و گاز را وادار به بازنگری در روش‌های خود کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین تلاش‌های صورت‌گرفته، تدوین استاندارد جهانی انتشار صفر در نفت و گاز (Net Zero) بود؛ اقدامی که با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و هم‌راستایی با اهداف توافق پاریس طراحی شد. اما اخیراً خبرهایی منتشر شده که نشان می‌دهد این روند با چالش‌های جدی مواجه شده و حتی به تعلیق درآمده است.
استاندارد جهانی انتشار صفر در نفت و گاز چیست؟
ابتکار استاندارد جهانی انتشار صفر توسط سازمان SBTi (Science Based Targets initiative) در سال ۲۰۱۵ پایه‌گذاری شد. این سازمان، حاصل همکاری بین نهادهای بین‌المللی مانند CDP، UNGC، WRI و WWF است و هدف آن، تعیین اهداف کاهش انتشار مبتنی بر داده‌های علمی است. شرکت‌هایی که به SBTi می‌پیوندند متعهد می‌شوند مسیر کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را مطابق با سناریوهای اقلیمی جهانی تنظیم کنند؛ از جمله توقف توسعه پروژه‌های پرکربن.
در مورد صنعت نفت و گاز، این هدف بسیار بلندپروازانه بود: توقف توسعه میدان‌های نفتی و گازی جدید، تمرکز بر کاهش متان، حذف فلرینگ، و سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر.
شرکت‌هایی که وارد این مسیر شدند
از حدود سال ۲۰۱۹، برخی غول‌های نفتی مانند Shell، BP، TotalEnergies و Repsol به برنامه‌های اقلیمی ملحق شدند. شرکت‌ها با پیوستن به SBTi یا اعلام اهداف مشابه، تلاش کردند برند خود را «سبزتر» نشان دهند. این مسیر با سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، خرید کربن آفست، و انتشار گزارش‌های سالانه اقلیمی همراه بود.
با این حال، در عمل بسیاری از این شرکت‌ها پروژه‌های اکتشاف و تولید نفت و گاز خود را ادامه دادند. همین تناقضات باعث شد اعتبار بخشی از این تعهدات زیر سؤال برود.
تعلیق تدوین استاندارد انتشار صفر در نفت و گاز
در تاریخ ۲۲ جولای ۲۰۲۵، رویترز و فایننشال تایمز گزارش دادند که پروژه تدوین استاندارد خالص صفر برای نفت و گاز توسط SBTi به حالت تعلیق درآمده است.
علت؟ شرکت‌هایی مانند Shell، Enbridge و Aker BP، که در فرآیند تدوین این استاندارد حضور داشتند، از آن خارج شدند. آن‌ها استدلال کردند که پیش‌نویس اولیه بیش‌ازحد محدودکننده است و با واقعیت‌های تجاری و نیاز به تأمین انرژی در تضاد است.
در نتیجه، SBTi اعلام کرد که به‌دلیل «محدودیت منابع» و عدم اجماع بین ذی‌نفعان، ادامه این روند تا اطلاع ثانوی متوقف شده است.
عقب‌نشینی از تعهد یا واقع‌گرایی اقتصادی؟
این اتفاق، از دو زاویه قابل‌تحلیل است:
۱. عقب‌نشینی از مسئولیت اقلیمی
منتقدان معتقدند شرکت‌های نفتی تلاش می‌کنند تعهدات اقلیمی خود را تضعیف کنند. آن‌ها از شعار Net Zero استفاده تبلیغاتی کرده‌اند اما حاضر نیستند به هزینه‌های واقعی آن تن دهند، مانند توقف توسعه پروژه‌های جدید یا خروج از سوخت‌های فسیلی.
۲. واقع‌گرایی در زمان بحران انرژی
مدافعان صنعت نفت استدلال می‌کنند که با افزایش تقاضای جهانی برای انرژی، حذف پروژه‌های جدید ممکن نیست. به‌ویژه کشورهای در حال توسعه هنوز نیاز شدیدی به سوخت‌های فسیلی دارند، و بحران‌های ژئوپلیتیکی (مثل جنگ اوکراین) نشان داد انرژی ارزان هنوز یک نیاز استراتژیک است.
پیشینه تغییر موضع شرکت‌ها
در مارس ۲۰۲۴، Shell هدف کربنی خود برای سال ۲۰۳۰ را تضعیف کرد.
از اوایل ۲۰۲۵، این شرکت به‌تدریج از حضور در جلسات SBTi کناره‌گیری کرد.
آینده صنعت نفت و استانداردهای اقلیمی
با توقف تدوین این استاندارد، مسیر آینده مبهم‌تر از گذشته شده است. اما این توقف، به معنای پایان تلاش‌های اقلیمی نیست. فشار سرمایه‌گذاران، دادگاه‌های بین‌المللی (مثل حکم دادگاه هلند علیه Shell)، و مطالبه عمومی می‌توانند همچنان شرکت‌ها را وادار به مسئولیت‌پذیری کنند.
در عین حال، غیبت یک استاندارد رسمی بین‌المللی می‌تواند مسیر را برای greenwashing (سبزنمایی جعلی) باز بگذارد؛ جایی که شرکت‌ها ظاهراً به اهداف اقلیمی پایبندند ولی در عمل مسیر دیگری می‌روند.
تعلیق تدوین استاندارد انتشار صفر برای صنعت نفت و گاز، نقطه عطفی در جدال بین اقتصاد و اقلیم است. جهان به سمت آینده‌ای کم‌کربن حرکت می‌کند، اما بدون اجماع، شفافیت و پایبندی واقعی، رسیدن به این هدف ممکن نیست.
برای آگاهی از جدیدترین خبرها اینجا کلیک کنید.
