چرخش گازی اروپا، از وابستگی به روسیه تا طرح خروج کامل در سال ۲۰۲۷

وابستگی اروپا و واردات گاز روسیه

واردات گاز اروپا از روسیه به شکل جدی از حوالی اوایل دهه ۱۹۹۰ آغاز شد. پروژه‌هایی مانند خط لوله Yamal–Europe، ساخته‌شده در ۱۹۹۷، گاز روسیه را از بلاروس و لهستان به آلمان منتقل کرد.

تا سال ۲۰۰۵ حدود ۳۷٫۷٪ از واردات گاز EU‌ از روسیه بود (۳۷٫۷٪ از کل واردات)، که بیشترین سهم را به خود اختصاص داد.خط لوله Yamal–Europe، ساخته‌شده در ۱۹۹۷، گاز روسیه را از بلاروس و لهستان به آلمان منتقل کرد.

در ادامه، با ساخت پروژه‌هایی همچون Nord Stream و TurkStream، وابستگی افزایش یافت؛ تا قبل از سال ۲۰۲۲ سهم گاز روسیه در مصرف EU به‌حدود ۴۵٪ رسید که نشان از عمق ارتباط انرژی داشت.

با حمله به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، REPowerEU تصویب شد که هدفش قطع وابستگی گاز تا سال ۲۰۲۷ بود. در حالی که در ۲۰۲۱، تقریباً ۴۵٪ واردات گاز EU از روسیه بود، این سهم در ۲۰۲۳ به حدود ۱۵٪ سقوط کرد.

در عین حال، در سال ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ واردات گاز روسی کاهش بیشتر، اما رشد LNG از منابع دیگر ادامه داشت؛ رویه‌ای که نشان می‌داد به‌رغم هدف کاهش، زیرساخت‌های تازه به مرور ایجاد می‌شود.

شرکت‌ها و مسیر واردات

شرکت‌های اصلی صادر کننده گاز روسیه شامل Gazprom هستند که خطوط لوله‌ای (Nord Stream, Yamal-Europe, TurkStream) را مدیریت می‌کرد. کشورهای شرق و مرکزی اروپا—مثل لهستان، مجارستان، اسلواکی و بلغارستان بیشترین وابستگی را داشتند.

برای مثال، لهستان در آوریل ۲۰۲۲ خرید از روسیه را متوقف کرد و از خط Baltic Pipe با ظرفیت ≈۱۰ bcm/year استفاده کرد تا حدود ۶۰٪ واردات روسیه را جایگزین کند. لیتوانی نیز از طریق پروژه Klaipėda–Kuršėnai LNG توانست واردات روسی را کاملاً کنار بگذارد.

بحران‌های ۲۰۲۲ اروپا همچون قطعی تورک‌استریم و اعتراضات سیاسی به معامله‌های Nord Stream، ظرفیت ذخیره‌سازی را پر کرد و کمک کرد تا تابستان سخت با کمترین اختلال انرژی پشت سر گذاشته شود.

جلو انداختن فاز‌اوت واردات گاز روسیه تا ۲۰۲۷

طبق گزارش Reuters در ۲۶ جولای ۲۰۲۵، پارلمان اروپا در حال بررسی حرکت برای جلو انداختن تاریخ ممنوعیت واردات گاز روسیه به اول ژانویه ۲۰۲۷ است، به‌جای سال ۲۰۲۸ که قبلاً پیشنهادشده بود.

پیشنهاداتی از سوی نمایندگان Inese Vaidere (EPP) و Ville Niinistö (سبزها) ارائه شده است که شامل تحمیل جریمه برای نقض قوانین و ممنوعیت نفت روسیه نیز می‌شود. این پیشنهادها هنوز توسط دولت‌های ملی EU نهایی نشده‌اند، ولی به‌عنوان اهرم مذاکراتی مطرح هستند.

در پاییز ۲۰۲۵، رأی‌گیری برای تأیید مواضع پارلمان انجام می‌شود و برای اجرایی شدن نیازمند رای اکثریت کشورها خواهد بود، کشورهایی مانند مجارستان و اسلواکی ممکن است مقاومت کنند، اما نمی‌توانند با وتو قوانین را متوقف کنند.

آیا جایگزین‌هایی برای گاز روسیه موجود است؟ آیا اروپا ظرفیت جایگزینی دارد؟

سیاست EU به‌نام REPowerEU شامل سه محور اصلی است: صرفه‌جویی انرژی، افزایش تولید انرژی پاک و تنوع‌بخشی به منابع وارداتی.

• LNG از منابع متنوع: در ۲۰۲۴، آمریکا حدود ۵۰٪ و قطر حدود ۱۱٪ از LNGهای وارداتی EU را تأمین کردند؛ روسیه سهم خود را کاهش داد، اما هنوز حدود ۱۷٪ از LNG وارداتی EU متعلق به روسیه بود.
• خطوط لوله جدید: پروژه‌هایی مانند Baltic Pipe و GIPL بین لهستان و لیتوانی ظرفیت حدود ۱۰ bcm/year را به شبکه افزودند و توانستند جایگزین واردات مستقیم از روسیه شوند.
• کاهش مصرف و ذخیره‌سازی: اروپا با اجرای برنامه کاهش مصرف تا ۱۵٪ و پر کردن ذخایر تا حدود ۹۰٪ توانست بحران زمستان ۲۰۲۲ را بدون قطعی گسترده مدیریت کند.
• انتقال انرژی پاک: EU همچنین سرمایه‌گذاری در گاز سبز، هیدروژن، باد و خورشیدی را افزایش داده تا جایگزین بلندمدت باشد؛ مطالعات نشان می‌دهد تا ۲۰۶۰ می‌توان با سرمایه‌گذاری در هیدروژن و CCS گاز فسیلی را تا حد زیادی کنار گذاشت.

با توجه به زیرساخت‌ها و واردات فعلی اروپا به استثنای چند کشور هم‌اکنون ظرفیت فنی جایگزینی واردات روسیه را دارد. در کشوری مثل مجارستان یا اسلواکی، زیرساخت‌های LNG و خطوط جایگزین بیش از تقاضای آن‌هاست و تأثیر جلو انداختن ممنوعیت تنها ممکن است منجر به افزایش ۱۰٪ قیمت گاز شود که تا ۲۰۳۰ قابل کنترل است.

اروپا در مسیر قطع وابستگی به گاز روسیه قدم برداشته از حدود ۴۵٪ در ۲۰۲۱ به کمتر از ۱۹٪ در ۲۰۲۴ و اکنون در حال بررسی جلو انداختن ممنوعیت رسمی واردات به ۲۰۲۷ است. زیرساخت‌های LNG، خطوط لوله جدید، ذخیره‌سازی قوی و سیاست‌های REPowerEU توان لازم برای جایگزینی منابع را فراهم کرده‌اند، هرچند چالش‌های سیاسی همچنان پابرجاست.

برای آگاهی از جدیدترین خبرها اینجا کلیک کنید.